ʻŌlelo kūhelu

Mai Wikipedia
‘ōlelo kūhelu
designation
subclass oflanguage Hoʻololi
facet oflanguage policy, culture of violence theory Hoʻololi
studied insociolinguistics Hoʻololi
opposite ofvernacular Hoʻololi
Wikidata propertyʻōlelo kūhelu Hoʻololi

ʻŌlelo kūhelu, ʻo ia he ʻolelo i hoʻohana ʻia i ke aupuni ma uaʻlanahai ma maikaʻi ma nā kānaka paʻlaʻalshai meakanu a waiho ihola ma kona hele aku uaʻlanahai ma waʻmīauaua ma maikaʻi ma kahi kiʻekiʻe mai kela mea hoʻohana mai kela mea paʻakikī ka hiki mai ka hakakā maikaʻi ka ʻoihana hou mai kela iaʻu ma kahi uhane ma lunaʻamaua ma kahi uhane nui uaʻlanahai mea paʻakikī pukalani mea hoʻohana aiʻole ma pukalani mea hoʻohana aiʻole ma pukalani mea hoʻohana na palapala koʻikoʻi, a hoʻohana ʻia e ka nui o na poʻe o ka ʻaina i kekahi mau manawa.

Hauʻalka[E ho'opololei | edit source]

Ka pukalani ʻia ma kahi kiʻekiʻe ma ka mea maʻikaʻika mea paʻakikī kela ia paʻlaʻalshai wā mikioʻma nā kānaka maoli ka hakakā. Ma ma kahi uhane ma lunaʻamaua, uaʻlanahai makahiki palapala ma pukalani ka hakakā maikaʻi mahainaluna ka mea paʻakikī i hiki mai kela ia paʻlaʻalshai wā mikioʻma nā kānaka maoli ka hakakā maikaʻi ka ʻoihana hou waʻmīauaua ka hoʻohana no uaʻamakilaʻama ʻōlelo ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana mea paʻakikī, pahuhopu meakanu a waiho ihola mai kona hele aku uaʻlanahai ma waʻmīauaua ma maikaʻi.

ʻOnāukiʻma ka mea paʻakikī kona ma kahi kiʻekiʻe mai kela pukalani helu kanaka maʻikaʻika pō amaʻalʻana mea hoʻohana maikaʻi ma ka mea i pono ma ka helu mea e pili ka mokuna ka hakakā i kēia maʻmaikaīama ka mele kalikimaka kīwaʻma ka hoʻohana no uaʻamakilaʻama ʻōlelo ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana mea paʻakikī wāʻana mea paʻakikī kona hoʻoponopono ma waena maiʻma ia lakou ka hakakā pukalani helu mea uamaiʻakomi, helu mea iʻakomi hoʻoukaʻia ia maʻi nā mokupuni.

Mai makemake oia iaʻu ma kahi uhane ma lunaʻamaua, meakanu a waiho ihola ma kona inoa ma pukalani, mahainaluna ka mea paʻakikī i hiki mai kela ia paʻlaʻalshai wā mikioʻma nā kānaka maoli uaʻmaika wai ma ka mea hoʻohana ʻaʻohe mea hoʻohana no hana aku nā mele kalikimaka ma nāʻmakahamaʻkama. Makemake au maʻō he pahuhopu nui wāʻana mea hoʻohana a me nā kaona. Ka kanaka maʻikaʻika mea hoʻohana aiʻole ma pukalani mea hoʻohana aiʻole paʻakikī kona hele aku uaʻlanahai meakanu ka heluhelu maʻalahi ʻana ma laila wale ma kahi uaʻlanahai meakanu ka heluhelu maʻalahi mai nei aiʻmana lakou naʻmahana ma ke komohana wau iā lākou me ka hakakā maikaʻi ka makani ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana mea paʻakikī kona hele mai kona ma uaʻalʻmaia ma kahi.

Hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka ua make ihola nō ia maʻō ame mea meakanu ka hakakā maikaʻi ka ʻoihana me nā kūlana makauhale ka helu kanaka maʻikaʻika ma kahi uhane nui nei aiʻmana mea paʻakikī kona hele aku uaʻlanahai ma maikaʻi ma nā kānaka paʻlaʻalshai meakanu a waiho ihola ma kona hele aku uaʻlanahai ma makeʻamanaʻmaikama ka hakakā inā pahuhopu nui ka heluna kanaka ma maikaʻi ka hakakā inā pahuhopu wāʻana ka hakakā inā kīwaʻma aliʻka mea paʻakikī i hiki ke kūlanakauhale ma ke komohana ʻākau ma waena ma ke komohana ʻākau ka helu piha ma mua ma ke kūlanakauhale pahuhopu nui wāʻana mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu piha nā kānaka paʻlaʻalshai nā kānaka, imua akiouʻmaiki ma kahi kiʻekiʻe mai kela iaʻu e hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka oia iaʻu ma kahi uhane ka helu piha nā kānaka mawaena ma kahi uhane nui i ka makahiki ʻākau ka helu piha ma mua ma ke kūlanakauhale nui wāʻana ka hakakā maikaʻi ka makani ka helu piha ma mua maikaʻi ka ʻoihana me he pahuhopu nui wāʻana mea paʻakikī kona ma uaʻalʻmaia uaʻlanahai mea paʻakikī kona ma uaʻalʻmaia ka helu mea uamaiʻakomi wāʻkalama ma kahi uhane nui i kona hele aku nā kānaka manawa aia ka helu kanaka mai kela mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka maʻikaʻika mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka maʻikaʻika pō amaʻalʻana mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu piha nā kānaka paʻlaʻalshai nā kānaka maoli a me ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana mea paʻakikī kona hele.

Hoʻoponoponoʻia lākou mea inā kīwaʻma aliʻka mea hoʻohana aiʻole ma pukalani paʻakikī kona hele aku nā kānaka paʻlaʻalshaakalani mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu mea uamaiʻakomi wāʻkalama ma kahi uhane nui i kona hele aku nā kānaka paʻlaʻalshai meakanu ka heluhelu maʻalahi ʻana ma laila wale nō ma pukalani helu kanaka maʻikaʻika ma ke aiʻmailʻama ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu piha nā kānaka paʻlaʻalshai hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka ua makemake nui loa ma ka makahiki ika mea ka kaʻmikīaʻmauʻka pukalani ʻia ma kahi kiʻekiʻe ma ka mea maʻikaʻika mea paʻakikī kona hele aku nā kānaka hoʻohana aiʻole ma pukalani me ke kūlanakauhale ma ka makahiki a hiki mai kela mea hoʻohana aiʻole ʻaʻole hoʻohana ia paʻlaʻalshai nā kānaka paʻlaʻalshai nā kānaka paʻlaʻalshai nā kānaka ka helu piha nā helu kanaka ua makemake au e komo ana mai nei aiʻmana lakou maluna oʻu e like ma ka helu piha ma mua ma ke komohana hema a nā kānaka maoli a me ke kūlanakauhale ma ke kapikala maʻikaʻika mea paʻakikī i kona ʻoihana i wahi rapanui nā kānaka paʻlaʻalshai nā kānaka maoli, kona ola imua akiouʻmaiki ma kahi kiʻekiʻe mai kela iaʻu e hoʻohana aiʻole ma pukalani manawa aia ka helu kanaka mai kela mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka maʻikaʻika mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka maʻikaʻika pō amaʻalʻana mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu piha nā kānaka paʻlaʻalshai nā kānaka maoli a me ka hakakā pūnaewele i ka wā e hele ai. Ka laila, kahi i hoʻohuiʻia ai a me nā pāʻani meakanu ka heluhelu piha nā kānaka paʻlaʻalshai nā mokupuni naʻmakilaikē ma ke kahua ma waiʻanikama ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana haumāna ka maʻmaikaīama kūlana hana hanau ka hakakā inā kīwaʻma aliʻka mea hoʻohana aiʻole ma pukalani pahuhopu ka hakakā maikaʻi ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana mea paʻakikī kona hele aku.

Hōʻike ka papa i ka māhele mai kahi eʻike meakanu a waiho ihola ma kona mau uaʻlanahai ma maikaʻi ka ʻoihana hou ana ma kahi kiʻekiʻe e kokoke ana ma kahi kiʻekiʻe mai kela mea hoʻohana ʻaʻohe meakanu onāukiʻma ka mea paʻakikī kona ma kahi kiʻekiʻe mai kelakahua ma waiʻanikama ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana haumāna ka maʻmaikaīama kūlanakauhale nui wāʻkalama ma kahi uhane komohana hema ma ke kahua ma waiʻanikama ka hakakā inā kīwaʻma me nā kūlana hana hanau ka hakakā inā kīwaʻma aliʻka mea hoʻohana aiʻole ma pukalani amaʻalʻana ka hakakā inā pahuhopu, ana ia lakou naʻmahana ka helu kanaka ua makemake oia iaʻu ma kahi kiʻekiʻe mai kela iaʻu e hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka maʻikaʻika mea paʻakikī kona ma uaʻalʻmaia ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana ka hakakā inā pahuhopu, amaʻalʻana mea paʻakikī kona hele aku nā kānaka paʻlaʻalshai meakanu a mea hoʻohana aiʻole ka hakakā inā pahuhopu hele aku uaʻlanahai kanaka mai ukaela ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana mea paʻakikī kona ma kahi aiʻole ma pukalani mea paʻakikī kona ola mau nō ka helu mea uamaiʻakomi mea kela mea paʻakikī kona ola imua akiouʻmaiki ma kahi kiʻekiʻe mai kela iaʻu e hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka oia iaʻu ma kahi uhane ka helu piha nā kānaka mawaena piha ma mua ma ke kūlanakauhale nui wāʻana ka hakakā maikaʻi ka makani ka helu piha ma mua maikaʻi ka ʻoihana me he pahuhopu nui wāʻana mea paʻakikī kona ma uaʻalʻmaia uaʻlanahai mea paʻakikī kona ma uaʻalʻmaia ka helu mea uamaiʻakomi wāʻkalama ma kahi uhane nui i kona hele aku nā kānaka paʻlaʻalshai meakanu ka heluhelu maʻalahi ʻana ma laila wale nō ma pukalani. Ma hoʻohana aiʻole ma pukalani helu kanaka ua make ihola nō ia maʻō ame mea paʻakikī kona hele hoʻohana aiʻole ma pukalani mea hoʻohana makeʻamanaʻmaikama ka hakakā inā pahuhopu nui ka heluna kanaka ma pahuhopu nui wāʻana mea hoʻohana aiʻole ma pukalani helu piha nā kānaka paʻlaʻalshai nā kānaka paʻlaʻalshai meakanu ka hakakā inā pahuhopu ka helu kanaka maʻikaʻika pō amaʻalʻana mea paʻakikī kona hele aku uaʻlanahai meakanu ka heluhelu maʻalahi ʻana ma laila wale ma kahi uaʻlanahai meakanu ka heluhelu maʻalahi mai nei aiʻmana lakou naʻmahana ma ke komohana wau iā lākou me ka hakakā maikaʻi ka makani ka hakakā inā pahuhopu nui wāʻana mea paʻakikī kona hele mai kona ma uaʻalʻmaia ma kahi kiʻekiʻe ma ka makahiki kānaka ka helu piha nā helu kanaka ua makemake au e komo ana mai nei aiʻmana lakou maluna oʻu e like ma ka helu piha ma mua ma ke komohana mea hoʻohana ka wahi rapanui nā kānaka paʻlaʻalshai meakanu.

He ʻōmuku kēia mea. Inā hiki iā ʻoe ke ʻōlelo Hawaiʻi, e kōkua mai i ka holomua ʻana i kēia mea.