Emma Kaili Metcalf Beckley Nakuina

Emma Kailikapuolono Metcalf Beckley Nakuina (5 Malaki 1847 - 27 Kepakemapa 1929) he loea ʻike Hawaiʻi, lunakānāwai, mea kākau, a luna hoʻoponopono wai kaulana o ke au Mōʻī Kalākaua. ʻO ia ka wahine mua i lilo i luna hoʻoponopono wai ma Hawaiʻi, a he mea koʻikoʻi ʻo ia no ka mālama ʻana i nā moʻolelo Hawaiʻi a me ka hoʻoponopono ʻana i nā pilikia wai o Honolulu.

Ka Moʻolelo

Hānau ʻia ʻo Emma Metcalf ma Honolulu i ka lā 5 o Malaki, 1847. He kaikamahine ʻo ia na Theophilus Metcalf, he kānaka haole mai Nū Ioka mai, a me Kailikapuolono, he aliʻi wahine Hawaiʻi. He mea kūikawā kona makuakāne, ʻo ia hoʻi ka mea nāna i hana i nā kiʻi o ke aupuni Hawaiʻi mua, a he luna ana ʻāina akamai. Ma muli o ka make mua ʻana o kona makuahine i ka makahiki 1850, hānai ʻia ʻo Emma e George Beckley a me kāna wahine ʻo Kahinu.

Ua aʻo ʻia ʻo ia ma ka Sacred Hearts Academy a me ke Punahou School, kahi āna i aʻo ai i ka ʻōlelo Hawaiʻi a me ka ʻōlelo Pelekania. He kaikamahine akamai loa ʻo ia, a ua makemake nui ʻo ia i ka heluhelu puke a me ke aʻo ʻana i nā mea hou. Ma kona wā kamaliʻi, ua noho pū ʻo ia me nā kūpuna Hawaiʻi, kahi āna i aʻo ai i nā moʻolelo kahiko, nā loina Hawaiʻi, a me nā mele.

Ma ke kula, ua hoʻomaopopo ʻo ia i ke koʻikoʻi o ka mālama ʻana i ka ʻike Hawaiʻi, ʻoiai ua ʻike ʻo ia i ka nalowale ʻana o kekahi mau loina kahiko. No laila, hoʻomaka ʻo ia e kākau i nā moʻolelo i haʻi ʻia iā ia, a hoʻomaka e noiʻi i nā mea Hawaiʻi kahiko.

Nā Hana Koʻikoʻi

I ka makahiki 1880, koho ʻia ʻo Emma i luna hoʻoponopono wai (Commissioner of Private Ways and Water Rights) no Honolulu e ka Mōʻī David Kalākaua. He kuleana koʻikoʻi kēia, no ka mea, pili ka wai i ke ola o ka ʻāina a me nā kānaka. Ma kēia kūlana, ua hana ʻo ia i nā hana like ʻole:

Ka Hoʻoponopono Wai

Hoʻoponopono ʻo ia i nā pilikia ma waena o nā mahiʻai a me nā mea ʻē aʻe e pili ana i ka hoʻohana ʻana i ka wai
Mālama ʻo ia i nā ʻauwai kahiko a me ka hoʻokahe pono ʻana o ka wai
Hoʻoholo ʻo ia i nā hoʻoholo kūpono e pili ana i ka māhele ʻana i ka wai
Kākau ʻo ia i nā palapala aʻoaʻo no ka mālama pono ʻana i ka wai

Ka Hana Luna Kānāwai

Noho ʻo ia ma ke ʻano he luna hoʻokolokolo no nā pilikia wai
Hoʻoholo ʻo ia i nā hoʻoholo ma muli o nā loina kahiko Hawaiʻi a me ke kānāwai hou
Hana pū ʻo ia me nā alakaʻi o ke aupuni e hoʻoponopono i nā pilikia o ka lehulehu
Kōkua ʻo ia i ka haku ʻana i nā kānāwai hou no ka mālama wai

Ka Hana Hoʻolaha

Haʻi ʻo ia i nā haʻawina no ka waiwai o ka wai i ka lehulehu
Kākau ʻo ia i nā palapala no ka pono o ka mālama ʻana i nā kahawai
Aʻo ʻo ia i nā kānaka no nā loina kahiko e pili ana i ka wai
Mālama ʻo ia i nā palapala kahiko e pili ana i nā kuleana wai

Ka Hana Moʻolelo

He mea kākau ʻo Emma Nakuina. Kākau ʻo ia i kekahi mau puke koʻikoʻi:

"Hawaii: Its People, Their Legends" (1904)
"Ancient Hawaiian Water Rights" (1894)
Nā moʻolelo Hawaiʻi he nui i paʻi ʻia ma nā nūpepa

Ka Noʻeau Kanaka

I ka makahiki 1887, male ʻo ia me Moses K. Nakuina, he mea akeakamai Hawaiʻi a he luna nānā o ka Hale Waihona Puke Aupuni (Government Library). He pilina koʻikoʻi ko lāua ma ka hana noiʻi a me ke kākau ʻana. Hui pū lāua i ka hana noiʻi a me ke kākau ʻana e pili ana i ka moʻolelo Hawaiʻi a me nā loina kahiko.

Ka Hana Pāhana

Lawelawe pū lāua ma ka Hawaiian Historical Society
Hōʻiliʻili lāua i nā moʻolelo kahiko mai nā kūpuna mai
Unuhi lāua i nā palapala kahiko mai ka ʻōlelo Hawaiʻi a i ka ʻōlelo Pelekania
Kākau lāua i nā ʻatikala no nā nūpepa Hawaiʻi a Pelekania

Ka Hana Hoʻonaʻauao

Ma ke ʻano he wahine naʻauao, kōkua nui ʻo ia i ka hoʻomau ʻana i nā moʻolelo Hawaiʻi a me ka ʻike kahiko. Lawelawe ʻo ia ma ke ʻano he kumu a me he mea hoʻākāka no nā malihini e pili ana i ka moʻomeheu Hawaiʻi. Ua aʻo aku ʻo ia i:

Ka ʻōlelo Hawaiʻi
Nā moʻolelo kahiko
Nā loina Hawaiʻi
Ka pilina o ke kanaka me ka ʻāina

Ka Hoʻoilina

Make ʻo Emma Nakuina i ka lā 27 o Kepakemapa, 1929, ma Honolulu. Ua waiho mai ʻo ia i hoʻoilina koʻikoʻi:

He kumu hoʻohālike no nā wāhine Hawaiʻi ma nā ʻoihana aupuni
Nā moʻolelo i kākau ʻia no ka moʻomeheu Hawaiʻi
Ka ʻike no ka hoʻoponopono ʻana i nā pilikia wai ma Hawaiʻi
Nā haʻawina no ka pilina ma waena o ke kanaka a me ka ʻāina

Nā Eo

Ua lilo ʻo ia i luna hoʻoponopono wai mua o Hawaiʻi
Hoʻohanohano ʻia ʻo ia no kāna hana ma ke ʻano he mea mālama moʻolelo Hawaiʻi
He alakaʻi ʻo ia no ka mālama ʻana i nā loina kahiko

Nā Kūmole

He ʻōmuku kēia mea. Inā hiki iā ʻoe ke ʻōlelo Hawaiʻi, e kōkua mai i ka holomua ʻana i kēia mea.