Hale Aliʻi ʻIolani

ʻO ka Hale Aliʻi ʻIolani kekahi hale aliʻi waiwai nui o ka Pākīpika, a he hōʻike hoʻi no ka hanohano o ke Aupuni Mōʻī Hawaiʻi. Kūkulu ʻia i ka makahiki 1879 ma Honolulu, Hawaiʻi, no ke Aliʻi Kalākaua a me kona kaikuahine Liliʻuokalani. Kū kilakila kēia hale ma ke kahua o ke kūlanakauhale kahiko o Honolulu, ma kahi i kū ai ka hale mua o Kamehameha III, ʻo ia hoʻi ka Hale Pāpū.

Ma mua o ke kūkulu ʻana i ka hale e kū nei i kēia lā, ua kū ma ia wahi ka Hale Aliʻi ʻIolani Kahiko, he hale lāʻau i kūkulu ʻia ma ka makahiki 1844 ma lalo o ke Aliʻi Kauikeaouli (Kamehameha III). ʻO ka inoa ʻIolani ("manu lani" a i ʻole "maka lani") ka inoa hanohano o Kauikeaouli. I ka makahiki 1878, wāwahi ʻia ka hale kahiko no ke kūkulu ʻana i ka hale hou.

Mōʻaukala

Hoʻomaka ʻia ka hana kūkulu i ka lā 31 Kekemapa 1879 ma lalo o ke Aliʻi Kalākaua. Ua pau ka hana ma ka makahiki 1882 me ke kumukūʻai he $340,000. Ua hoʻohana ʻia ke kaila kūkulu American Florentine, i hoʻohui pū ʻia me nā hiʻohiʻona Hawaiʻi. ʻO Thomas J. Baker ka mea i kaha i ka hale, a ua hoʻokomo ʻo ia i nā lako hou loa o ia wā, e like me ka uila, ka wai kahe, a me nā kelepona.

Nā Lumi

Ka Komo ʻAna a me ke Ala Piʻi

Ma ka komo mua ʻana i ka Hale Aliʻi, aia ke ala piʻi kīkē nui i kālai ʻia mai ke koa Hawaiʻi mai. ʻO kēia ala piʻi kekahi o nā mea waiwai loa o ka hale, i hana ʻia me ke akamai nui. Ma nā ʻaoʻao o ke ala piʻi, aia nā kia kukui keleawe i hoʻopaʻi lima ʻia, i lawe ʻia mai mai ʻEulopa mai. Ma luna o ke ala piʻi, aia kekahi puka aniani nui i kapa ʻia ʻo "The Light of Heaven" i hana ʻia ma London, i hoʻokomo ʻia i ke kaila Gothic Revival.

Ka Lumi Komo Nui

He lumi nui a hanohano ma ke kahua mua, kahi e komo mua ai nā malihini. Ua hana ʻia ka paepae me ke koa Hawaiʻi a me ka kou. Ma nā ʻaoʻao he kiʻi o nā mōʻī Kalākaua a me Kapiʻolani. Ua hoʻohanohano ʻia ka lumi me nā lamakū kristala mai Bohemia mai a me nā lako aliʻi kahiko.

Ka Lumi Noho Aliʻi

ʻO ka Lumi Noho Aliʻi ka lumi hanohano loa o ka Hale Aliʻi ʻIolani. Ua kapa ʻia kēia he "Gold Room" ma muli o nā kāʻei gula e hoʻohiwahiwa ana i nā paia i uhi ʻia me ke kaliko ʻulaʻula aliʻi. He 45 kapuaʻi ka lōʻihi a he 25 kapuaʻi ka laulā o kēia lumi nani.

Ma ka paia komohana, e kū kilakila ana nā noho aliʻi kīkē ʻelua no ke Aliʻi Kalākaua a me ka Mōʻī Wahine Kapiʻolani. Ua hana ʻia kēia mau noho aliʻi ma Paris no ke Aupuni Mōʻī Hawaiʻi, a ua hoʻopaʻi ʻia me ke gula. Ma luna o kēlā me kēia noho aliʻi, aia ka hōʻailona aupuni Hawaiʻi i kālai ʻia - ʻo ia hoʻi ka mōʻī e paʻa ana i ka ihe me ka palaoa. Ma ke kahua o nā noho aliʻi, ua hohola ʻia kekahi moena ʻulaʻula mai Constantinople mai.

Ma nā ʻaoʻao o nā noho aliʻi, kū kilakila aʻe nā kāhili aliʻi kiʻekiʻe i hana ʻia me nā hulu manu Hawaiʻi waiwai - ka ʻōʻō, ka mamo, a me ka ʻiʻiwi. He mau hōʻailona kēia o ka mana aliʻi Hawaiʻi, a e hoʻololi mau ʻia e nā kahu kāhili i kēlā me kēia hola.

Ua hoʻohanohano ʻia ka lumi me nā lamakū kristala nui ʻehā mai Bohemia mai, e kau ana ma nā kihi o ka lumi. Ma waena o ka lumi, kau ʻia kekahi kukui nui kristala i kapa ʻia ka "Crown of Kalākaua" no kona nani kūʻokoʻa.

Ma kēia lumi i mālama ʻia ai nā hanana koʻikoʻi o ke aupuni:

Ka hoʻokipa ʻana i nā aliʻi malihini mai nā ʻāina ʻē
Nā ʻaha hoʻohanohano no nā luna aupuni kiʻekiʻe
Nā pāʻina hulahula aliʻi
Ka haʻi ʻōlelo ʻana a ke Aliʻi i mua o ka ʻAhaʻōlelo
Ka hāʻawi ʻana i nā makana aliʻi

Ma ka lā 14 Ianuali 1893, ma kēia lumi i hoʻolaha ai ka Mōʻī Liliʻuokalani i kāna kumukānāwai hou. ʻEhā lā ma hope mai, hoʻokahuli ʻia ke aupuni. I ka wā hoʻokolokolo o ka makahiki 1895, ua hoʻololi ʻia ka Lumi Noho Aliʻi i lumi hoʻokolokolo, kahi i hoʻoholo ʻia ai ka hoʻopaʻahao ʻana i ka Mōʻī Liliʻuokalani.

I kēia lā, ua hoʻihoʻi ʻia ka Lumi Noho Aliʻi i kona nani mua. Aia nā noho aliʻi ma ko lāua wahi mua, a e ʻike ʻia nā kāhili e kū ana me ka haʻaheo. Ua mālama ʻia kēlā me kēia mea ma kona ʻano kahiko, he hōʻike no ka hanohano o ke Aupuni Mōʻī Hawaiʻi.

Ka Lumi ʻAi Aliʻi

Ua hoʻohana ʻia no nā pāʻina nui me nā malihini koʻikoʻi. Ua hoʻonohonoho ʻia ka papa ʻaina me nā pā kāhua mai Kina mai a me nā pā mai ʻEulopa mai. Ua mālama ʻia nā meaʻai Hawaiʻi a me nā meaʻai haole. Ma nā paia e kau ana nā kiʻi o nā aliʻi Hawaiʻi.

Ka Lumi Uliuli

He lumi polū kēia no ka hoʻokipa malihini a me ka hoʻonanea. Ua pāʻani pinepine ʻo Kalākaua i ka pila ma kēia lumi me ka Bana Aupuni Hawaiʻi. He nui nā lako kahiko maikaʻi ma kēia lumi, me nā noho hoʻonanea a me kekahi pahu kīkē.

Ka Lumi Kiʻi

Ma ka lumi kiʻi, aia nā kiʻi kahiko o nā aliʻi Hawaiʻi mai ka wā o Kamehameha I a hiki i ka wā o Liliʻuokalani.

Nā Lumi Kiʻekiʻe

Ma ka papa luna:

Ka Lumi Moe Aliʻi o ke Aliʻi Kalākaua

Ua hoʻolako ʻia me ka moemoe aliʻi nunui a me nā lako kahiko. Ma kēia lumi i make ai ʻo Kalākaua i ka makahiki 1891.

Ka Lumi Moe o ka Mōʻī Liliʻuokalani

Ma kēia lumi i hoʻopaʻahao ʻia ai ka Mōʻī no ʻewalu mahina ma hope o ka kūʻē aupuni o 1895. I kona wā paʻahao, kui ʻo ia i ke "Kapa Kui o ka Mōʻī" (Queen's Quilt) a haku i kāna mele kaulana "The Queen's Prayer."

Ka Lumi Moe o ka Mōʻī Kapiʻolani

Ua hoʻolako ʻia me nā lako kahiko mai ka wā o ka Mōʻī mai.

Ka Lumi Kakau o ka Mōʻī

Kahi i kākau ai ka Mōʻī i kāna mau palapala aupuni. Ma kēia lumi kekahi e mālama ʻia ai nā palapala koʻikoʻi o ke aupuni.

Ka Lumi Hana Lima

Kahi i hana ʻia ai nā hana lima e like me ke kui a me ka humuhumu.

Nā Hiʻohiʻona Kūikawā

Ke ala piʻi kīkē i kūkulu ʻia me ke koa Hawaiʻi
Nā puka aniani kiʻi mai ʻEnelani mai
Nā lamakū kristala kahiko mai ʻEulopa mai
Ka uhi lole silika ma nā paia
Nā papa hehi i kālai ʻia mai nā lāʻau Hawaiʻi like ʻole
Nā puka makani kiʻekiʻe no ka hoʻomālie ʻana i ke ea
Nā pā keleawe i hoʻopaʻi lima ʻia

Ka Hoʻokahuli Aupuni

I ka lā 17 Ianuali 1893, hoʻokahuli ʻia ke aupuni Hawaiʻi e kekahi hui o nā kālepa haole i kākoʻo ʻia e nā pū a me nā koa ʻAmelika. Ua hoʻopaʻa ʻia ka Mōʻī Liliʻuokalani ma kona lumi kiʻekiʻe mai ka lā 16 Ianuali 1895 a i ka lā 13 Kepakemapa 1895. I kona wā paʻahao, haku ʻo ia i kāna puke mele The Queen's Prayer ("Ke Aloha O Ka Haku"). Hoʻohana ʻia ka hale e ke aupuni hou ma ke ʻano he hale aupuni.

Ka Hoʻihoʻi Hou ʻAna

I ka makahiki 1969, hoʻomaka ka Friends of ʻIolani Palace i ka hana nui e hoʻihoʻi i ka hale i kona nani mua. Ua wehe hou ʻia i ka lehulehu ma ka makahiki 1978 ma ke ʻano he hale hōʻikeʻike.

Nā Waiwai Koʻikoʻi

Ka Kapa Kui o ka Mōʻī

I ka wā i paʻahao ʻia ai ka Mōʻī Liliʻuokalani ma ka Hale Aliʻi ʻIolani (1895-1896), ua hui pū ʻo ia me kekahi mau wāhine aliʻi a me nā hoa aloha e hana i kekahi kapa kui kūikawā. ʻO kēia kapa, i kapa ʻia ʻo "Ka Kapa Kui o ka Mōʻī", he mea waiwai nui o ka moʻolelo Hawaiʻi. He 97 ʻīniha ka lōʻihi a he 95 ʻīniha ka laulā o ke kapa, i hana ʻia me ke kaliko keʻokeʻo, ka lole silika, a me ka lole huluhulu. Ua hoʻonohonoho ʻia ma ke ʻano "crazy quilt" haole, a ua hoʻohana ʻia nā mea kui like ʻole me nā mīneke a me nā lopi.

Ma luna o ke kapa, ua kui ʻia he 40 a ʻoi inoa, me nā inoa o nā wāhine aliʻi koʻikoʻi e like me Elizabeth Kekaʻaniau Laʻanui a me Kamaka Stillman. Ua kui pū ʻia nā ʻōlelo koʻikoʻi ma luna o ke kapa, e like me "Imprisoned in Iolani Palace", "Crimson Crown", "Kaulana nā pua o Hawaiʻi", "ʻOnipa'a i ka 'imi na'auao" (Steadfast in seeking wisdom), a me "Ka helena o ka malihini mai" (The coming of the foreigner).

I kēlā me kēia kakahiaka, lawe ʻia mai nā mea kui i ka lumi kiʻekiʻe o ka Mōʻī. Ma laila i hui pū ai nā wāhine e kui a e kamaʻilio pū. He manawa koʻikoʻi kēia no ka pili ʻana o nā wāhine a me ka hoʻoikaika pū ʻana i ka wā o ka pilikia. Ma kēia hui ʻana, hōʻike ʻia ke aloha o ka poʻe Hawaiʻi i ko lākou Mōʻī a me ko lākou lāhui.

He mea hōʻike kēia kapa no ka lōkahi o ka poʻe Hawaiʻi i ka wā pilikia, ka paʻa mau o ka manaʻo Hawaiʻi, a me ka hoʻomau ʻana i nā hana noʻeau Hawaiʻi i loko o ka wā kaumaha. I kēia lā, mālama ʻia ke kapa ma ka Hale Aliʻi ʻIolani, he mea hoʻomanaʻo mau no ka ikaika, ke aloha, a me ka lōkahi o ka poʻe Hawaiʻi. He mea nui kēia kapa i ka moʻolelo o Hawaiʻi, no ka mea, hōʻike ʻia ka mana o ka hana lima Hawaiʻi a me ka paʻa o ka manaʻo Hawaiʻi i loko o nā pilikia nui.

Nā Hanana Ma Ka Pā Hale

I loko o nā makahiki, ua lilo ka pā hale i wahi no nā hanana koʻikoʻi:

Ka Hoʻēmi Hae Hawaiʻi

I ka lā 12 ʻAukake 1898, hoʻēmi ʻia ka hae Hawaiʻi mai ka hale, he hōʻailona no ka pau ʻana o ke Aupuni Hawaiʻi Kūʻokoʻa.

Ka Hoʻokiʻekiʻe Hou ʻAna O Ka Hae

I ka lā 12 ʻAukake 1993, i ka piha ʻana o hoʻokahi haneli makahiki mai ka hoʻēmi ʻana o ka hae, ua hoʻokiʻekiʻe hou ʻia ka hae Hawaiʻi ma mua o ka hae ʻAmelika, he hōʻailona no ka hoʻomaopopo ʻana i ka hewa o ka hoʻokahuli aupuni.

Ka Haʻi ʻŌlelo a Haunani-Kay Trask

I ia lā hoʻomanaʻo, haʻi ʻo Haunani-Kay Trask i kāna ʻōlelo kaulana:

"ʻAʻole mākou he poʻe ʻAmelika! E make ana mākou he poʻe Hawaiʻi, ʻaʻole loa mākou e lilo i poʻe ʻAmelika! Na lākou, ka poʻe ʻAmelika, i komo mālama ʻole mai i ko mākou pae ʻāina, hoʻokahuli i ko mākou aupuni, hoʻopaʻahao i ko mākou Mōʻī wahine, pāpā i kā mākou ʻōlelo, a hoʻokauā ʻia mākou ma lalo o ko lākou aupuni hoʻokae lāhui... I kēia lā, hoʻomanaʻo mākou i kā mākou Mōʻī aloha a me kona kūpaʻa i kona lāhui a me kona aupuni. Hoʻomanaʻo mākou i kona paʻahao ʻia ʻana ma kēia hale aliʻi. A hoʻomanaʻo mākou, ʻaʻole mākou i eo a hiki i kēia lā."

Nā Hōʻike Kūʻē

Ma hope mai, ua lilo ka pā hale i wahi no nā hōʻike kūʻē he nui e pili ana i:

Ka ea Hawaiʻi
Ka mālama ʻāina
Nā kuleana Hawaiʻi
Ka hoʻokōkua ʻana i nā iwi kūpuna

Nā Papa Moʻolelo

I kēia mau lā, hōʻike ʻia nā papa moʻolelo ma ka pā hale, kahi e hana ai nā kānaka i nā lole o ia wā a haʻi i nā moʻolelo o ka hale no nā malihini.

Nā Waiwai

Ka Noho Aliʻi Kīkē
Ka Papa Kāhili
Ka Lei Niho Palaoa
Nā Kiʻi Kahiko o nā Aliʻi
Nā Lako Kahiko
Ka Pāpale Aliʻi
Ka ʻAhu ʻUla

Nā Kūmole

He ʻōmuku kēia mea. Inā hiki iā ʻoe ke ʻōlelo Hawaiʻi, e kōkua mai i ka holomua ʻana i kēia mea.