ʻŌlelo Hawaiʻi

Mai Wikipedia
(Kia hou mai ‘Ōlelo Hawai‘i)
He ki'i o ka huinakolu Polonesia

ʻO ka ʻōlelo Hawaiʻi (ʻŌlelo Pelekania: Hawaiian language) — ua mea ʻōlelo makuahine a ka poʻe maoli o ka pae moku ʻo Hawaiʻi, ma laila wale nō kahi e ʻōlelo ʻia nei ia ʻōlelo, no ka mea, ʻaʻole nui ka poʻe ʻōlelo Hawaiʻi i kēia mau lā. Wahi a kekahi mau anamanaʻo aupuni, he 8,000-15,000 nā mea i hiki ke ʻōlelo Hawaiʻi. He ʻōlelo kūhelu ka ʻōlelo Hawaiʻi me ka ʻōlelo Pelekania ma ka mokuʻāina ʻo Hawaiʻi wale nō. ʻAʻole nui nā mokuʻāina ʻē aʻe me ʻelua ua ʻoi paha ʻōlelo kūhelu.

ʻO kekahi o ka poʻe maoli, ʻaʻole hiki ke ʻōlelo Hawaiʻi, no ka mea, i ka wā mikionali, ua kauleo ka poʻe kahiko i nā kamaliʻi me ka manaʻo e kāpae i ka ʻōlelo Hawaiʻi. Wahi a nā mikionali, he ʻino ke ʻōlelo aku ma ka leo makuahine, no ka mea, inā aʻo mai nā kamaliʻi i kēia ʻōlelo ʻaʻole i hiki ke neʻe mua i ke ao hou. No laila i pāpā ʻia ai ka leo e nā mikionali, a ma muli o kēia, ua nui nā kānaka i hōʻole i ka ʻōlelo Hawaiʻi i nā kamaliʻi. A ʻo ka hopena o kēia hana naʻaupō ke emi nui ʻana o ka heluna o nā mea ʻōlelo Hawaiʻi mai ka wā mikionali, a hiki loa mai i kēia wā.

Akā nō naʻe, i kēia manawa, hū nō ka ka hoihoi o ka poʻe maoli a me ka po'e no nā lāhui ʻokoʻa aku e aʻo mai i ka ʻōlelo Hawaiʻi ma muli o nā kānaka e aʻo mai nei e pili ana i ko Hawaiʻi mōʻaukala kahiko. Ua nui maila ke kākoʻo ʻana i nā māhele ʻike Hawaiʻi like ʻole, a ʻo ka ʻōlelo Hawaiʻi nō hoʻi kekahi. Aia ma ke Kulanui o Hawaiʻi ma Mānoa ka polokalamu mua loa ma ʻAmelika Hui Pū ʻia e loaʻa ai he kēkelē laeoʻo ma kekahi ʻōlelo ʻōiwi o ʻAmelika.

He pilina ko ka ʻōlelo Hawaiʻi i nā ʻōlelo Polenekia ʻē aʻe, e laʻa ka ʻōlelo Kāmoa, ka ʻōlelo Tonga, ka ʻōlelo Māʻohi, ka ʻōlelo Aotearoa, a pēlā aku. Wahi a ko nā kūpuna moʻolelo, na lākou i hoʻoili mai i nā hanauna o kēia lā, ua hoʻokele mai lākou mai Kahiki i kekahi mau makahiki he nui i hala akula. A ma mua o ka hōʻea ʻana i Kahiki, ua hoʻokele maila lākou mai Kāmoa a Tonga paha. Ma muli o kekahi o ko nā kūpuna moʻolelo, ua hoʻokele aʻela lākou mai Nuʻuhiwa i ka ʻĀina ʻEnata. ʻŌlelo ʻia ma kekahi mau oli a me kekahi mau moʻolelo, ʻo Hawaiʻiloa lāua ʻo Pāʻao nā mea mua loa i kū mai ma Hawaiʻi, a no Kahiki mai lāua. Ua lawe pū mai lāua i nā mea hou, nā akua hou a me nā kapu hou mai Tahiti mai. Wahi a kekahi mau moʻolelo ʻē aʻe, no Kāmoa mai ʻo Pāʻao.

Ke kālaileo[E ho'opololei | edit source]

Nā woela[E ho'opololei | edit source]

Kaumua Waena Kauhope
Kiʻekiʻe i u
Hapa kiʻekiʻe e o
Haʻahaʻa a

Kūmole:[1]

Nā koneka[E ho'opololei | edit source]

Lehelehe Lehelehe niho Lapa niho Kīleo Glottal
Manā m n
Pohā p k ʔ
Hahī v h
Lāleo l

Kūmole:[1]

Nā kūmole[E ho'opololei | edit source]

  1. 1.0 1.1 https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-international-phonetic-association/article/hawaiian/9F2B300BCF6EE97EA7E4437C5FCECB57