Hawaiʻi

Mai Wikipedia
Hawaiʻi
Nā mokuʻāina o ʻAmelika Hui
inception21 'Aukake 1959 Hoʻololi
native labelState of Hawaii Hoʻololi
inoa kapakapaThe Aloha State Hoʻololi
short nameHI Hoʻololi
named afterHawaiʻi Hoʻololi
demonymHawaii resident, kamaʻāina, hawaiani, avaiani Hoʻololi
archives atHawaii State Archives Hoʻololi
ʻōlelo kūheluʻōlelo Pelekania, ʻōlelo Hawai‘i Hoʻololi
anthemHawaiʻi Ponoʻī Hoʻololi
mottoUa Mau ke Ea o ka ʻĀina i ka Pono Hoʻololi
motto textUa Mau ke Ea o ka ʻĀina i ka Pono Hoʻololi
ʻāinapuniʻoleInsular Oceania Hoʻololi
kaumokuʻāina‘Amelika Hui Pū ‘ia Hoʻololi
kapikalaHonolulu, Hawaiʻi Hoʻololi
located in the administrative territorial entity‘Amelika Hui Pū ‘ia Hoʻololi
kāʻei holaHawaii–Aleutian Time Zone, Pacific/Honolulu Hoʻololi
located in or next to body of waterMoana Pākīpika Hoʻololi
located in/on physical featureMokupuni o Hawai‘i Hoʻololi
exclave of‘Amelika Hui Pū ‘ia Hoʻololi
coordinate location21°30′0″N 158°0′0″W Hoʻololi
coordinates of geographic center20°30′0″N 157°30′0″W Hoʻololi
coordinates of easternmost point19°31′0″N 154°48′30″W Hoʻololi
coordinates of northernmost point28°24′2″N 178°17′22″W Hoʻololi
coordinates of southernmost point18°54′39″N 155°40′52″W Hoʻololi
coordinates of westernmost point28°24′2″N 178°17′22″W Hoʻololi
geoshapeData:Hawaii.map Hoʻololi
highest pointMauna Kea Hoʻololi
lowest pointMoana Pākīpika Hoʻololi
office held by head of governmentGovernor of Hawaii Hoʻololi
head of governmentJosh Green Hoʻololi
executive bodyGovernment of Hawaii Hoʻololi
ʻahaʻōleloHawaii State Legislature Hoʻololi
highest judicial authoritySupreme Court of Hawaii Hoʻololi
diplomatic relationKahiki Hoʻololi
contains the administrative territorial entityHawaii County, Kalana ʻo Honolulu, Kalawao County, Kauai County, Maui County Hoʻololi
twinned administrative bodyFukuoka Prefecture, Ehime Prefecture, Hiroshima Prefecture, Pelipekika Okinawa Hoʻololi
foundational textConstitution of Hawaii Hoʻololi
replacesPanalāʻau o Hawaiʻi Hoʻololi
language usedHawaiian Pidgin, Hawaiʻi Sign Language, ʻōlelo Hawai‘i Hoʻololi
haeKa Hae Hawaiʻi Hoʻololi
has seal, badge, or sigilSeal of Hawaii Hoʻololi
official symbolNene, Hibiscus brackenridgei Hoʻololi
hashtagHawaii Hoʻololi
geography of topicgeography of Hawaii Hoʻololi
history of topicMōʻaukala Hawaiʻi Hoʻololi
maintained by WikiProjectWikiProject Hawaii Hoʻololi
waihoʻoluʻu kūheluno value Hoʻololi
related categoryCategory:Hawaii-related lists Hoʻololi
open data portaldata.hawaii.gov Hoʻololi
economy of topiceconomy of Hawaii Hoʻololi
demographics of topicdemographics of Hawaii Hoʻololi
OpenStreetMap zoom level7 Hoʻololi
kahua kūheluhttps://portal.ehawaii.gov/ Hoʻololi
official map URLhttp://planning.hawaii.gov/gis/ Hoʻololi
category for mapsCategory:Maps of Hawaii Hoʻololi
category for the view of the itemCategory:Views of Hawaii Hoʻololi
Map
No ka mokupuni ʻo Hawaiʻi, hele iā Hawaiʻi (mokupuni).
ʻO kēia ka hae Hawaiʻi.

ʻO Hawaiʻi (ʻŌlelo Pelekania: Hawaii, pukī.: Havaí, Havai, sepa.: Hawái) — ke one hānau o ka poʻe Hawaiʻi. He mokuʻāina ʻo ia o ʻAmelika Hui Pū ʻia, a he pae moku ʻo ia ma ka waena o ka Moana Pākīpika. Aia ʻo ia ma ke komohana hema o ʻAmelika Hui, ka hikina hema o Iāpana, a me ka hikina ʻākau o ʻAukekulelia. Ma ka lā 21 ʻAukake 1959 i lilo ai ʻo Hawaiʻi i mokuʻāina o ʻAmelika Hui Pū ʻia. ʻO ia ka mokuʻāina hope loa a me ka mokuʻāina kanalima. Ma Oʻahu ʻo Honolulu, ko Hawaiʻi kapikala. 1,211,537 poʻe a Hawaiʻi mai ka helu kanaka inā o ʻAmelika Hui o 2000.

ʻEwalu moku ʻano nui o Hawaiʻi. Mai ke komohana ʻākau loa ā hiki i ka hikina hema loa, ʻo Niʻihau, Kauaʻi, Oʻahu, Molokaʻi, Lānaʻi, Kahoʻolawe, Maui, a me Hawaiʻi ko lākou mau inoa. Aia lākou ma ka hikina hema o ka pae moku Hawaiʻi. ʻO ka mokupuni o Hawaiʻi ka nui loa. ʻO Ua Mau ke Ea o ka ʻĀina i ka Pono kā Hawaiʻi mākia. Wahi ua kekahi mau moʻolelo a me kekahi moʻokūʻauhau aliʻi, hoʻokele maila ka poʻe kahiko mai Kahiki, Nuʻuhiwa, a Kāmoa paha i kekahi mau makahiki nui i hala. ʻO ka ʻōlelo Hawaiʻi ka ʻōlelo maoli o nā poʻe Hawaiʻi, akā, ʻo ka ʻōlelo Pelekane kekahi ʻōlelo kūhelu o Hawaiʻi.

Hōʻike honua[E ho'opololei | edit source]

Wahi, waihona ʻāina, a me huli honua[E ho'opololei | edit source]

Aia ka pae moku Hawaiʻi ma kahi o 3,200 klm (1,988 mil) mai ko ʻAmelika ʻĀkau komohana hema. ʻO Hawaiʻi ka mokuʻāina hema loa a me ka mokuʻāina komohana lua ma hope ʻo ʻĀlaka. ʻO lāua pū wale nō nā mokuʻāina ma waho o ka ʻāina haole.

ʻO Hawaiʻi ka mokuʻāina wale nō me:

  • ka hoʻoulu ʻana o ke kope
  • ko ka moana puni piha ʻia ʻana
  • kekahi hale aliʻi
  • kona mau palena ma waho o ka ʻāinapuniʻole ʻo ʻAmelika ʻĀkau

ʻO Mauna Kea ka mauna lōʻihi loa o Hawaiʻi. 13,796 kp (4,205 m) āna; inā hoʻopapā hohonu ʻia ʻo Mauna Kea mai ka papakū o ka moana mai, ʻoi aʻe ka lōʻihi ona ma mua o Mauna ʻEwelaka. Inā hoʻohana ʻia kēlā lōkihi, inā 33,476 kp a Mauna Kea.

Ua hoʻokumu ʻia nā moku ʻano nui mai ka piko pele ma o he mau luapele.

Aia ma Haleakalā ka luaʻi pele ʻana aku nei ma waho o ka mokupuni o Hawaiʻi, ma ka mokupuni o Maui i ke kenekuila 1800. I ka makahiki 1790, ua luaʻi pele nui ʻo Kīlauea a ua make 5,405 mau koa a me ko lākou mau ʻohana i ko lākou hele ʻana ma laila.

Ma muli o ka hoʻokumu ʻia ʻana o nā mokupuni ma o ka luaʻi pele ʻana o nā luapele, ua hōʻea mai nā holoholona a me nā lāʻau ma o nā "W" ʻekolu (i ka ʻōlelo Pelekane): ka makani ("wind"), nā nalu ("waves"), a me nā ʻēheu ("wings"). Nui ka heluna o nā ola ʻāpaʻakuma ma Hawaiʻi ma muli o ka hoʻokaʻawele ʻia ʻana o Hawaiʻi.

Kāohi ʻia kēia mau wahi e ka ʻOihana Pāka Aupuni:

Nā moku ʻano nui[E ho'opololei | edit source]

Nā kūlanakauhale ʻano nui[E ho'opololei | edit source]

ʻO Honolulu ke kapikala a me ke kūlanakauhale nui loa o Hawaiʻi.

Ua hoʻoneʻe ʻo Kamehameha I i ko Hawaiʻi kapikala mai LahainaHonolulu no ka mea, aia ke Awa Kū Moku o Honolulu ma Honolulu i kēlā manawa. He kūlanakauhale ʻano nui kēia: ʻo Hilo, Kāneʻohe, Kailua, Pearl City, Waipahu, Kahului, Kailua-Kona, Kīhei, a me Līhuʻe.

KīheiKahuluiMililaniWaimaluPearl CityWaipahuKāneʻoheKailuaHiloHonolulu

Aniau[E ho'opololei | edit source]

Nā anu, mehana, a me wela haiakonu no nā kūlanakauhale Hawaiʻi[1]
Kūlanakauhale Ian Pep Mal ʻAp Mei Iun Iul ʻAuk Kep ʻOk Now Kek
Hilo 79/64 79/64 79/65 79/66 81/67 82/68 82/69 83/69 83/69 83/68 81/67 80/65
Honolulu 80/66 81/65 82/67 83/68 85/70 87/72 88/74 89/75 89/74 87/73 84/71 82/68
Kahului 80/63 81/63 82/65 82/66 84/67 86/69 87/71 88/71 88/70 87/69 84/68 82/65
Līhuʻe 78/65 78/66 78/67 79/69 81/70 83/73 84/74 85/74 85/74 84/73 81/71 79/68

Mōʻaukala[E ho'opololei | edit source]

Ma mua o ko Hawaiʻi hoʻokomo ʻana i ʻAmelika Hui Pū ʻia, ua like ʻo Hawaiʻi me ʻekolu mau mokuʻāina o ʻAmelika Hui Pū ʻia. He mau mokuʻāina kūʻokoʻa lākou: ka Lepupalika ʻo Welemoneka (1791), ka Lepupalika ʻo Kekeka (1845), a me ka Lepupalika ʻo Kaleponi (1846). Ua kū ke Aupuni Mōʻī ʻo Hawaiʻi mai ka makahiki 1810 i ka makahiki 1893; na kekahi mau kālepa i kahuli i ke Aupuni Mōʻī ma ka makahiki 1893. He lepupalika kūʻokoʻa ʻo Hawaiʻi mai ka makahiki 1894 i ka makahiki 1898. Ma ka makahiki 1898, ua hoʻohui ʻāina ʻo ʻAmelika Hui Pū ʻia iā Hawaiʻi. Ua lilo ʻo Hawaiʻi i panalāʻau i ka makahiki 1900, a ua lilo ʻo ia i mokuʻāina i ka makahiki 1959.

Wā kahiko (800-1778)[E ho'opololei | edit source]

ʻO ka makahiki 300 BC ka wā mua loa paha o ko nā Polenekia hōʻea ʻana mai iā Hawaiʻi. Ua hiki mai paha lākou mai Nuʻuhiwa mai. Ma hope iho ua hōʻea mai ka poʻe mai Raiatea lāua ʻo Polapola mai. ʻO ka hōʻea ʻana mai mua loa o nā ʻEulopa ma ka makahiki 1778 e James Cook.

Hōʻea ʻana mai o nā ʻEulopa; Aupuni Mōʻī ʻo Hawaiʻi (1778-1893)[E ho'opololei | edit source]

I nā makahiki ma waena o 1780 a 1795, kaua nā aliʻi Hawaiʻi no ke kāohi o nā mokupuni. Ma hope o nā kaua o 1795 a me ko Kamehameha I hoʻolilo ʻana iā Kauaʻi, ua hui pū ʻia nā mokupuni Hawaiʻi ma ka noho aliʻi o Kamehameha. Na Kamehameha i hoʻokumu i ka Hale o Kamehameha, ka hale lani o ke aupuni mōʻī o Hawaiʻi, ma hope o kona hui pū ʻana o nā mokupuni.

Na Lunalilo i koho ʻia i ka noho aliʻi ma hope o kā Kamehameha V make. Ma hope o ko Lunalilo make ʻana, na Kalākaua i koho ka esāunia nā e noho aliʻi. I ka makahiki 1895, ua lilo ʻo Liliʻuokalani i mōʻī wahine ma muli o ka hala ʻana o Kalākaua.

Kahuli — ka Lepupalika ʻo Hawaiʻi[E ho'opololei | edit source]

Ua hoʻokahuli ʻia ke Aupuni Mōʻī o Hawaiʻi e Sanford B. Dole a me nā kālepa, ʻoiai ka noho aliʻi o Liliʻuokalani. Ua hāʻawipio ʻo Liliʻuokalani ma 17 Ianuali 1893.

Mokuʻāina ʻo Hawaiʻi (1959-Kēia manawa)[E ho'opololei | edit source]

Ma ka lā 21 ʻAukake 1959, ua lilo ʻo Hawaiʻi i mokuʻāina kanalima o ʻAmelika Hui Pū ʻia.

Nā ʻano kānaka[E ho'opololei | edit source]

Nā ʻōlelo[E ho'opololei | edit source]

ʻElua ʻōlelo kūhelu o Hawaiʻi: ka ʻōlelo Hawaiʻi a me ka ʻōlelo Pelekane. Ua lilo ka ʻōlelo Hawaiʻi i ʻōlelo kūhelu o Hawaiʻi ma ka ʻAha ʻelele hana kumukānāwai o ka mokuʻāina o Hawaiʻi ma 1978.

Aupuni[E ho'opololei | edit source]

Kūmole[E ho'opololei | edit source]

  1. "Hawaii Weather|Hawaii Weather Forecast|Hawaii Climate". Archived from the original on 2008-10-22. Retrieved 2008-08-17. 

Loulou kūwaho[E ho'opololei | edit source]

Commons
Commons
He mau pāpaho kō Wikimedia Commons e pili ana no: